لازمه احیای چهل تكه دوزی حمایت است
آثارنیوز: سمنان- «چهل تكه دوزی» هنری سنتی است كه نمادی از رنگ و بوی بومی هر منطقه را با خود دارد و احیای امروز آن نیازمند حمایت، برنامه ریزی و نوآوری است.
به گزارش آثارنیوز به نقل از ایرنا، كمتر كسی است كه تكه پارچه، بقچه یا لحافی چهل تكه دوزی شده از میراث مادر بزرگ را ندیده یا به ارث نبرده باشد، تكه ای از پارچه منقّش به تكه تكه از ذوق گذشتگان كه گام به گام قوام یافته و به روزگار ما رسیده است.
امروز رشته های سنتی صنایع دستی نیاز به شناسایی دقیق و احیای مجدد دارد و در استان سمنان یكی از این رشته ها چهل تكه دوزی است كه هنرمندانش بیشتر
در شهرهای سمنان، شاهرود و دامغان فعالیت دارند.
ادامه صنایع دستی به هنرمندان آن وابسته است و نیاز این هنرمندان حمایت واقعی، توجه به بیمه و ارائه تسهیلات، تامین كارگاه برای آموزش، تبلیغات برای جذب هنرآموز، كمك به ماندگاری هنرجویان با معرفی آثار آنان، ارائه تولیدات هنری در نقاط گردشگرپذیر و نگاه عادلانه و متناسب با هر رشته ای است.
هنر چهل تكه دوزی در خیلی از نقاط ایران رواج داشته و دارد و نام آن از شهری به شهر دیگر نامی متفاوت دارد كه خاتمی دوزی، لندره دوزی و تكه دوزی یا چِل تیكّا، نام های دیگر این هنر هستند.
چهل تكه دوزی دوختی است كه قدمت بسیاری دارد و آن گونه كه شواهد تاریخی نشان می دهد، می توان دوران سلجوقی را سرآغازی برای این هنر دانست.
در هنر چهل تكه دوزی هنرمند با استفاده از سوزن و نخ، تكه های كوچك پارچه را به یكدیگر متصل می كند تا اثر هنرمندانه ای خلق شود، امروزه كار چهل تكه دوزی برای مصرف روزمره به شكل رومیزی، كیف، جای دستمال كاغذی، سرویس آشپزخانه و روتختی درآمده تا رونق آن از شكل سنتی با زندگی امروزی پیوند بیشتری بخورد.
هنر چهل تكه دوزی از هنرهای سنتی در شاخه رشته های دوخت و دوز است كه از دیرباز در بین بانوان و مادران خوش ذوق ایرانی رواج داشته و هنری از به هم دوختن چهل تكه از رنگ ها و خاطره هاست و فرآیندی است كه طی آن قطعات ریز و درشت و رنگارنگ پارچه های مختلف به یكدیگر دوخته می شوند و چون تكه های بسیار زیادی از این پارچه ها و قطعات در كنار هم قرار می گیرند، به آن چهل تكه می گویند.
جاذبه یك اثر چهل تكه در رنگارنگی و تنوعی است كه در پارچه های به كار رفته در آن وجود دارد و همین خصوصیت است كه هنر چهل تكه دوزی را به ذوق و هنر بافنده نزدیك می كند و گاه سبب می گردد چهل تكه هر منطقه ای رنگ و بویی برخاسته از ذوق مردمان بومی همان منطقه به خود بگیرد.
در قالب ساخت چهل تكه، هر كدام از پارچه ها و قطعات می توانند حرف هایی برای گفتن داشته باشند و چه بسا هر قطعه سرگذشتی پر فراز و نشیب طی كرده است تا در نهایت در كنار قطعات دیگر به صورت یك چهل تكه بتواند نیازهای مختلفی را تامین كند و برای مصارف گوناگونی مانند لحاف، روتختی، و در شكل زندگی امروزی در قامت كوسن، پرده و تابلوی تزئینی خانه ها، جلادهنده زندگی و حیات انسان را زینت بخشد.
چهل تكه دوزی در قالب دوخت رودوزی قرار می گیرد و شواهد تاریخی حكایت از رواج رودوزی ها در دوران ایران باستان دارد، این نوع دوخت از گذشته در ایران رایج بوده است.
با این حال تاریخ مشخصی برای پیدایش آن در دست نیست، اما آثار باقی مانده در موزه های ایران باستان، حكایت از رواج خاتمی دوزی در دوره سلجوقی دارد.
موارد استفاده چهل تكه دوزی در تاریخ و در شكل امروزی عبارت است از رویه لحاف، رویه كرسی، رختخواب پیچ، سجاده، رویه پشتی، روقوری، روتختی، كوسن، پشتی، رومبلی، پرده های مختلف، بقچه سوزنی و تابلوهای تزئینی.
یكی از خصوصیت های هنر چهل تكه دوزی ابزار ساده كار است كه متناسب با خصوصیت های هر منطقه متفاوت بود و از جانب دیگر انگیزه تولید چهل تكه هم متفاوت بود، گاهی نیازی اقتصادی را برطرف می كرد و گاهی جهت استفاده شخصی و صرفه جویی در هزینه ها تهیه می شده است و گاهی وسیله ای است برای پر كردن اوقات فراغت و برخی آن را بعنوان هدیه ای دست ساز و نتیجه ذوق شخصی برای عزیزداشت كسی به وی هدیه می دهند.
چهل تكه نماد و تاریخچه ای مصور است كه اطلاعات فرهنگی اقوام را در خود دارد و می تواند زمینه ای برای مطالعات فرهنگ بومی باشد كه در خدمت دیدگاه های فرهنگی، اجتماعی و دینی باشد.
چهل تكه دوزی به ظاهر هنری ساده و محصولی مادی برای پاسخ به نیازهای اولیه زندگی سنتی در گذشته بوده كه نیازهای معنوی و روحی بافنده را در خود نهفته دارد، در واقع در منسوجات گذشته می تواند نمادهایی از كاركرد معنوی فرهنگی را جست و جو كرد.
استفاده از چهل تكه در زندگی امروز علاوه بر ادامه كاركرد گذشته به عنان روپوشی برای كوسن و رومبلی، می تواند به صورت تابلوهای زینتی و شاخه ای هنری كه حتی رویه انتزاعی به خود بگیرد هم تداوم بیابد.
**بازاریابی بهترین كمك به چهل تكه دوزی
هنرمند رشته چهل تكه دوزی در گفت و گو با ایرنا اضافه كرد: برخی نقاط استان به شدت گردشگرپذیر است، بهترین كمك به صنایع دستی، تولید مكان هایی برای فروش تولیدات در همین نقاط گردشگرپذیر است.
زهرا ابراهیمی با اشاره به این كه ارائه تسهیلات و بیمه برای هنرمندان صنایع دستی باید جدی گرفته شود، تصریح كرد: اگر از هنرمند چهل تكه دوزی حمایت نشود، هنرمندان دلسرد و از این هنر دور می شوند.
وی ریزش فراگیران این هنر دستی را یكی از اشكالات آموزش فراروی این رشته سنتی برشمرد و بیان كرد: علاقه مندان به یادگیری چهل تكه دوزی ابتدا با دیدن محصول به این رشته علاقه مند می شوند ولی حدود 50 درصد آن ها در بدو ورود به كار منصرف می شوند.
این هنرمند سمنانی خاطرنشان كرد: هنرآموزان باید صبوری لازم برای این رشته هنری داشته باشند چونكه تنها با حوصله و ذوق می توان وارد این رشته شد.
** ورود آموزش چهل تكه دوزی به مدارس
هنرمند چهل تكه دوزی دیگری از سمنان در گفت و گو با ایرنا اضافه كرد: در این استان طرح ایران مهارت اجرا و در قالب آن به دانش آموزان رشته های نظری دوره متوسطه یك مهارت ارائه می گردد كه در دامغان چهل تكه دوزی از این رشته هاست.
سمیه رنگریز با اشاره به ارائه آموزش به 50 نفر همراه با مدرك آخر دوره چهل تكه دوزی از جانب آموزش فنی و حرفه ای، بیان كرد: در دامغان رویكرد جوان ها به این رشته خوب است ولی باید برای بازار فروش آن فكری كرد.
**چهل تكه دوزی و قابلیت همزیستی با زندگی امروز
رنگریز با اشاره به این كه از تولیدات چهل تكه دوزی می توان جهت استفاده در گوشه و كنار زندگی روزمره استفاده كرد، اظهار داشت: با كمی خلاقیت از چهل تكه دوزی می تواند بعنوان رودوزی كوسن، ابزار و لوازم آشپزخانه استفاده نمود.
وی خاطرنشان كرد: ورود تولیدات چهل تكه دوزی به بخش مصرفی زندگی بعنوان رودوزی ابزار و لوازم مختلف، بازار لازم برای این رشته هنری تامین می گردد و از جانب دیگر از تولیدات هنری می توان بعنوان ابزارهای تزئینی بهره برد.
این هنرمند صنایع دستی با اشاره به این كه هنرجو وقتی شاهد فروش تولیداتش باشد برای ادامه حیات رشته ای مانند چهل تكه دوزی انگیزه قابل توجهی است، افزود: چهل تكه دوزی رشته سنتی احیا شده است و باید به هر بهانه برای آن بازار تامین گردد.
** چهل تكه دوزی نیازمند تبلیغات
هنرمند دامغانی رشته چهل تكه دوزی با اشاره به این كه اكنون تبلیغات برای این رشته احیا شده به صورت چهره به چهره است، اظهار داشت: یكی از راهكارهای كمك به این دست رشته ها این است كه ادارات از تولیدات این رشته هنری بعنوان هدیه استفاده كنند.
رنگریز با اشاره به وجود طرح های سنتی در رشته های چهل تكه دوزی، اضاف كرد: در الگوهای امروزی هنرمند به الگو و تكنیك هایی نیاز دارد كه محاسباتی است و این شكل هنوز بین مردم جا نیفتاده و جامعه از چهل تكه دوزی تصوری سنتی دارد.
** پشتیبانی از چهل تكه دوزی شعار نباشد
هنرمند شاهرودی رشته چهل تكه دوزی تامین مكان فروش تولیدات صنایع دستی را از جانب مسئولان خواهان شد.
زهرا ابراهیمی با اشاره به تولید چهل تكه از 2 روش دست دوز و چرخ دوز، اضافه كرد: نوع دست دوز كه قیمت بیشتری دارد بیشتر مورد علاقه هنردوستان است و نوع چرخ دوز كه محصول ارزان تری دارد می تواند برای مصارف عادی تر استفاده گردد.
وی تصریح كرد: در بعضی تولیدات از نقاشی بعنوان الگوی چهل تكه استفاده كردم و این رشته در صورت وجود ذوق هنرمند، می تواند زمینه نوآوری و تركیب با دیگر شاخه های هنری را داشته باشد.
این هنرمند توجه متعادل به همه رشته های صنایع دستی را خواهان شد و اضافه كرد: هنرمند صنایع دستی برای بیمه شدن مشكلات زیادی دارد و من بعد از سالها فعالیت بیمه خویش فرما هستم.
** اجاره بهای سنگین سبب تعطیلی كارگاهم شد
ابراهیمی با اشاره به هزینه بالای اجاره برای كارگاهش، اظهار داشت: بنابراین كارگاهم را تعطیل كردم و در خانه به تولید یا آموزش مشغول هستم.
وی تصریح كرد: اگر هنرمندان صنایع دستی تشویق شوند كارشان نتیجه بخش می شود، یكی از آثار من تا مرز دریافت نشان ملی رفت و باید حمایت بیشتری می شد.
**صنایع دستی ظرفیت توسعه گردشگری سمنان است
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سمنان با اشاره به منحصر به فرد بودن برخی شاخه های صنایع دستی در این استان، اضافه كرد: این رشته ها در بخش صنایع دستی برند هستند و باید در مرحله بعد برای استان عاملی برای برندسازی باشند.
محمد جهانشاهی با بیان این كه به برخی رشته های صنایع دستی مانند چهل تكه دوزی كه احیا شده باید بهای بیشتری داده شود، تصریح كرد: همگرایی بین هنرمندان صنایع دستی و هماهنگی بین بخشی مهمترین نیاز برای ادامه حیات رشته های خاص صنایع دستی است.
وی با بیان این كه میراث فرهنگی سمنان دغدغه جدی برای احیا و حفظ صنایع دستی بومی استان دارد، اظهار داشت: زیر ساخت های سخت افزاری و حمایت های فرهنگی از شاخه های در دست احیای صنایع دستی در استان با جدیت دنبال می گردد.
جهانشاهی بر تشكل گرایی در پشتیبانی از رشته های صنایع دستی مانند چهل تكه دوزی تاكید و افزود: صنعتگران هنرهای سنتی در سیاستگذاری و اجرا باید مشاركت كنند و در احیای رشته خود نقش آفرین باشند.
مدیركل میراث فرهنگی سمنان با اشاره به این كه 20 مكان بعنوان كارگاه، مكان تولیدی یا مكان آموزشی در استان در اختیار هنرمندان صنایع دستی قرار دارد، اضافه كرد: سیاست این بخش در حمایت در رشته هایی است در حال شكوفایی هستند و امكان بازاریابی بهتری دارند.
** چهل تكه دوزی به رویكرد تكمیلی- تلفیقی نیاز دارد
سرپرست معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره كل میراث فرهنگی سمنان درباره حیات هنرهایی مانند چهل تكه دوزی در این استان، اظهار داشت: شرط اصلی حیات این دست هنرهای سنتی ایران آمیختن سنت با نوآوری است.
همایون جورابلو تصریح كرد: شهروندان امروزی در كنار علاقه به هنرهای سنتی، به رویكرد امروزی هنر نیاز دارند و در خرید مردم هم این مساله مشهود است.
وی با بیان این كه هنرمندان صنایع دستی و دوزندگان چهل تكه باید به سمت نوآوری و امروزی كردن این هنر حركت كنند، اضافه كرد: رویكرد تكمیلی- تلفیقی می تواند حیات دوباره به چهل تكه دوزی و بقیه هنرهای سنتی ببخشد.
سرپرست معاونت صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی سمنان بیان كرد: امروز تركیب كار هنری چرم با سفال یا نمد با چرم، رنگ و رویی دوباره به این هنرها بخشیده و درباره چهل تكه هنرمندان باید با نوآوری، كاربردهای تازه متناسب با زندگی امروز برای هنر خود بسازند.
** چهل تكه دوزی راهكار تازه ای برای اشتغال زنان
سرپرست معاونت صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی سمنان در گفت و گو با ایرنا تصریح كرد: یكی از سیاست های كشور در توسعه صنایع دستی، انتقال هنرهای سنتی از شكل كارگاهی به داخل خانه هاست.
همایون جورابلو افزود: این سیاست سبب موفقیت و توسعه هنر در كشور چین شده و می تواند نسخه كاربردی برای هنرهای صنایع دستی ایران باشد.
وی به اشتغال زنان با استفاده از هنرهای سنتی مانند چهل تكه دوزی اشاره و بیان كرد: زنان در خانه ها در اوقات خالی خود می توانند به هنر ماندگاری مانند چهل تكه دوزی و یا هنرهای مورد علاقه خود بپردازند و بدون هزینه برای تولید كارگاه، به حیات این رشته های هنری كمك كنند.
جورابلو افزود: دیگر سیاست میراث فرهنگی برای رشته های هنری منسوخ شده و یا در حال منسوخ شدن این است كه با شناسایی و دعوت از استادكار، به برگزاری كارگاه های آموزشی در استان بپردازد و یا علاقه مندان به رشته ای خاص را برای آموزش به استادكار مربوطه راهنمایی كند.
** احیای رشته های صنایع دستی نیازمند تسهیلات
سرپرست معاونت صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی سمنان با اشاره به این كه برای تشویق علاقه مندان به هنرهای سنتی می توان تسهیلات بانكی ارائه كرد، اضافه كرد: این نهاد با تامین زمینه برگزاری كارگاه با استفاده از تامین استادكار و مكان كارگاه، به احیای دوباره این رشته های هنری فراموش شده می پردازد.
همایون جورابلو با بیان این كه باید جوانان را به هنرهای سنتی مانند چهل تكه دوزی علاقه مند كرد، اضافه كرد: مشكل احیای هنرهای سنتی این است كه در بعضی رشته هنرآموز وجود ندارد كه برای رفع این مشكل باید تبلیغات بیشتری در دستور كار قرار بگیرد.
اكنون از 250 رشته صنایع دستی موجود در كشور 80 رشته در سمنان وجود دارد كه از این تعداد 50 رشته صنایع دستی در این استان فعال است.
6103/6026
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب