به گزارش آثارنیوز به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، علی اسدی، سرپرست فصل سوم كاوش در تنب پرگان جناح (جنه) واقع در شهرستان بستك استان هرمزگان اظهار داشت: ساختار كلی بوجود آمده بر روی این تپه شامل یك بنای مدور داخلی، یك حصار خشتی در اطراف آن و در نهایت خندقی است كه كل این مجموعه را احاطه كرده است. به قول سرپرست كاوش تنب پرگان، بخش اصلی سازه مدور داخلی، شامل یك ساختار بوجود آمده با ۲۰ عدد جرز سنگی است كه در فصل كاوش اخیر به صورت كامل آشكار شد. او قطر این سازه را ۱۶.۸۰ متر و مساحت كل فضای داخلی آن ۲۲۱ متر مربع اعلام نمود و اضافه كرد: هر كدام از جرزهای بیست گانه، دارای اندازه مشابه هستند و به سبك معماری ساسانی با غوطه ور كردن سنگ در ملاط گچ تولید شده و سطح بیرونی آنها هم با همین ملاط اندود شده است. این دیرینه شناس اضافه كرد: بین هر دو عدد جرز بنا، یك درگاه با عرض متوسط ۶۰ سانتیمتر قرار گرفته است البته به استثنای فاصله دو جرز كه در سمت جنوبی ساختار مدور قرار گرفته و دارای پهنایی دو برابر دیگر درگاه ها است و به احتمال زیاد ورودی سازه مدور به شمار می رفته است. اسدی در ادامه از شناسایی یك فضای مدور كوچك تر متمایل به بیضی و تولید شده با ۱۴ عدد جرز سنگی، در میانه سازه مدور اصلی در جستجوهای اخیر اطلاع داد. او اظهار داشت: در نقطه مركزی هر دو فضای مدور هم یك ستون گرد به قطر۱۶۰ و ارتفاع بازمانده ۵۰ سانتی متر بازمانده، كه سطح بیرونی آن با ملاط گچ اندود شده است. همینطور دو ستون مستطیل شكل هم در دو پهلوی خاوری و باختری ستون گرد مركزی قرار گرفته است. این دیرینه شناس خاطرنشان كرد: بنابر شواهد به دست آمده از كاوش بنا، پوشش بخش مركزی بنا گنبدی شكل بوده و ستون مركزی بنا دقیقا در زیر این گنبد واقع بوده است.
اسدی با اشاره به این كه پایه های این گنبد بر روی ۱۴ عدد ستون سنگی دایره میانی بنا قرار داشته است، اظهار داشت: یك پوشش نیم تاق مانند نیز، فاصله بین جرزهای بیست گانه دایره بیرونی و گنبد مركزی را پوشانده بوده است. وی در ادامه با اشاره به وجود یك حصار خشتی مدور در اطراف سازه مدوركه چهار نیم برج بیضی شكل در جهات اصلی شمالی، جنوبی، خاوری و باختری داشته، اضافه كرد: در نهایت هم یك خندق مدور با پهنای دست كم ۷ متر در اطراف بنا كنده شده است. بنایی متعلق به دوره ساسانی اسدی، تاریخ ساخت بنای مدور تنب پرگان را با عنایت به چند عدد سكه ( خسرو دوم) به دست آمده در جریان جستجوهای فصل یكم و فصل اخیر و همینطور سبك سفال ها و معماری بنا مربوط به دوره ساسانی دانست.
او با تاكید بر این كه آنچه تابحال همچنان ناشناخته باقی مانده است، كاربری این بنا است، اظهار داشت: متاسفانه یا خوشبختانه بنا بر اطلاعات ما تابحال هیچ گونه بنای قابل مقایسه ای با معماری بنای آشكار شده بر سطح تنب پرگان شناسایی نشده است. این دیرینه شناس اضافه كرد: در واقع تابحال تمامی جستجوها و مشاوره ها با پژوهشگران ایرانی و غیر ایرانی، نشانگر منحصر به فرد بودن شكل و جزئیات داخلی معماری بنا است. او اظهار داشت: آنچه مسلم است بنای شناسایی شده كاركرد معمول و عادی نداشته است و به صورت كلی می توان دو كاربری آیینی و یا علمی- رصدخانه ای و یا هر دو آنها را توامان برای آن در نظر گرفت. نمونه ای از ابتكارات معماری دوره ساسانی در پس كرانه های شمالی خلیج فارس سرپرست كاوش تنب پرگان در ادامه اظهار داشت: با عنایت به نقشه منحصر به فرد و جذاب بنای شناسایی شده، این بنا ارزش معماری قابل ملاحظه ای است در واقع می توان گفت این بنا نمونه ای ویژه از ابتكارات معماری دوره ساسانی در پس كرانه های شمالی خلیج فارس است. اسدی با اشاره به این نكته كه مشخص نمی باشد كه معماران بنا طرح آن را با الهام از چه سازه پیشینی بوجود آورده اند، اظهار داشت: ممكن است طرح بنا، ابتكاری نو و زاییده ذهن معماران محلی برای ساخت بنایی با كاركرد ویژه بوده است. با این حال ارزش های معماری و تناسب و زیبایی بنای تنب پرگان به گونه ای است كه هركاركردی هم كه برای آن در نظر بگیریم، نمایانگر برگی دیگر از خلاقیت و نوزایی هنر و معماری ایران در دوران درخشان تمدن ساسانی است. خطای محاسباتی در ساخت این دیرینه شناس در بخش دیگری از سخنانش اظهار داشت: بنا بر شواهد كاوش به نظر می رسد همین نبود تجربه های پیشین در ساخت بنایی با پلان مشابه، به نقطه ضعف ساختمان مدور تنب پرگان مبدل شده و خطاهای محاسباتی كه مهم ترین آنها احیانا پوشش سنگین بنا بوده، در نهایت باعث ویرانی آن شده است. به قول سرپرست كاوش، با عنایت به اهمیت معماری بنا از سال قبل و بعد از انجام كاوش فصل دوم پوششی موقت بوسیله یك گروه معماری و مرمت متخصص برای آن طراحی و با هزینه یكی از نیكوكاران شهر جناح ( آقای منصور عباسی) بر روی آن نصب گردید كه بعد از جستجوهای این فصل در حال گسترش بر روی تمامی ساختار بنا است. وی در آخر با اشاره به صدور مجوز فصل سوم كاوش در تنب پرگان جناح (جنه) استان هرمزگان توسط ریاست پزوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، اظهار داشت: در فصل اخیر و همزمان با انجام كاوش یك تیم مرمتی هم به استقامت بخشی و تثبیت ساختارهای بازمانده از بنا پرداخته و از این رو اهم اقدامات حفاظتی برای این سازه پرارزش انجام شده و یا در حال انجام می باشد.