بازار خاتم شیراز نفس های آخر را می کشد هنری محروم از بازارهای خارجی
آثارنیوز: روزگاری که خیلی از هنرها به سرعتِ زمانه فرسوده می شوند، خاتم اصیل شیراز مانند نگینی بر پیشانی هنر ایران می درخشد، هنری که غفلت از بازار فروش آن در داخل و خارج از کشور غصه آفرین است.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها- بهنام بهتری نژاد: در بین هنرهای اصیل ایران، خاتم کاری شیراز جایگاهی دارد که بیشتر شبیه یک عهدنامه قدیمی میان انسان و ظرافت است؛ عهدنامه ای که در آن هر نقطه ریز، هر مثلث کوچک و هر خط نازک، نشانی از صبر و دقت هنرمند دارد.
شیراز، شهری که حافظ آنرا با «نقشِ دلبران» توصیف می کرد، امروز هم خاستگاه یکی از باشکوه ترین شاخه های هنرهای چوبی ایران است؛ خاتمی که در کارگاه های سنتی شیراز هنوز نفس می کشد و زیر دستان استادان برجسته این شهر هنرخیز جان می گیرد.
هنر هزارتکه ای که هنوز در کارگاه های سنتی نفس می کشد
خاتم کاران شیرازی، ترکیب گری بی صدای چوب و فلز اند، آنها با سودجستن از چوب های مختلف همچون آبنوس، فوفل، عناب و افرا، در کنار استخوان شتر و فلزاتی مانند برنج و نقره، طرح هایی می آفرینند که به دقتِ خطوط هندسی و روشنایی ایمان دارند.
شکل گیری هر قطعه خاتم، سفری است از ذره تا شکوه؛ مثلث هایی در اندازه های میلی متری کنار هم می نشینند تا «گل قرینه» ای خلق شود که گاهی ماه ها زمان می برد.
توجه به اصالت طرح ها در شیراز اهمیت ویژه ای دارد. برعکس نسخه های ماشینی و ارزان قیمت، خاتم اصیل شیراز در هر میلی متر خود روح دارد، تفاوت چوب ها قابل لمس است، رنگ ها زیر نور زنده اند و نقوش هیچگاه تکرار کورکورانه نمی شوند.
به گفته استادکاران شیراز، هنر خاتم زمانی باارزش است که «هیچ خطی لغزش نداشته باشد» و «هیچ قطعه ای بی خود کنار دیگری ننشیند».
نبود تنوع در کاربرد محصول خاتم
بخش عظیمی از تولیدات خاتم هنوز به جعبه های سنتی و اقلام تزئینی محدود است. جهان امروز نیازمند ترکیب سنت با کاربری مدرن است؛ از لوازم دکوراسیون تا اکسسوری های روز، وقتی کاربرد کم باشد، مخاطب هم کم می شود.
بازار صنایع دستی پر شده از نمونه های ارزان و شبه خاتم که کیفیت و اصالت ندارند، اما به سبب قیمت پایین، هم ذائقه مصرف کننده را خراب و ارزش حقیقی خاتم را مخدوش می کند.
در همین زمینه صادرات خاتم کاری، نیازمند شبکه های تجاری و شناخت معیارهای صادراتی و نمایشگاهی است؛ امری که به سبب ضعف نهادهای رسمی و نبود تشکل های اقتصادی قدرتمند، کمتر رخداده است.
این مبحث زمانی مهمست که کشورهای منطقه، حتی با صنایع دستی ضعیف تر، بخش قابل توجهی از بازار جهانی سوغات و صنایع دستی را به دست گرفته اند.
فقدان برنامه ریزی اقتصادی و بازاریابی هدفمند برای هنر خاتم کاری
این هنر سال هاست که بعنوان سوغات فاخر شیراز شناخته می شود؛ از قاب قرآن و جعبه جواهر گرفته تا رحل، میزهای یادبود، قلمدان و حتی سازهای ایرانی. خیلی از هنرمندان جوان شیراز تلاش می کنند طرح های مدرن تر و کاربردی تر عرضه کنند تا خاتم کاری تنها در ویترین های تاریخی باقی نماند، بلکه در خانه ها، ادارات و حتی محصولات دکوراتیو امروزی حضور جدی تری پیدا کند.
تولیدکنندگان خاتم، اغلب در کارگاه های کوچک فعالیت دارند و کمتر آشنا با اصول برندینگ، بسته بندی حرفه ای، استانداردسازی کالا و شناخت سلایق جهانی هستند. این شکاف میان هنر و اقتصاد، بازار را از هنر دور کرده است.
گرانی مواد اولیه، نبود بازار گسترده صادراتی و رقابت محصولات بی کیفیت وارداتی، چالش های جدی پیش روی این هنر کهن است.
خاتم سازی شیراز هزار سال قدمت دارد
جلال غلامی، استاد برجسته و پیشکسوت خاتم سازی در گفتگو با گزارشگر مهر با تشریح قدمت این هنر در شیراز اظهار داشت: خاتم سازی در این شهر بالاتر از هزار سال قدمت دارد و استادان بسیاری در طول سده ها این هنر را زنده نگه داشته اند. بگفته او، قدیمی ترین اثر شناخته شده خاتم شیراز، منبری متعلق به مسجد جامع عتیق است که توسط استاد محمد جمعه شیرازی تولید شده و امروز در موزه ها نگهداری می شود. وی همین طور به مواد اصیل خاتم اشاره نمود و اظهار داشت: در گذشته از استخوان شتر، چوب فوفل، چوب عناب، چوب آبنوس و سیم برنج استفاده می شد؛ در حالیکه خیلی از کارهای موجود در بازار امروز با چوب های رنگ شده یا کم کیفیت تولید می شوند و از اصالت فاصله گرفته اند.
بازار فروش خاتم شیراز نفس های آخر را می کشد
این استاد خاتم سازی شیراز در بخش دیگری از سخنان خود مهم ترین چالش امروز هنرمندان خاتم را نبود بازار فروش پایدار دانست و اظهار داشت: با وجود کارگاه های توانمند و هنرمندان جوان علاقه مند، فروش آثار تنها به ایام نوروز و برگزاری غرفه ها در حافظیه، ارگ کریمخانی، تخت جمشید یا خیابان های گردشگری محدود شده است. این شرایط برای ادامه حیات هنر خاتم سازی کافی نیست. غلامی با تکیه بر توان بالای هنرمندان شیرازی اضافه کرد: اگر شهرداری، استانداری و میراث فرهنگی برای ایجاد فروشگاه های دائم یا مسیرهای صادراتی اقدام نمایند، این هنر جان تازه ای می گیرد. هنرمندان شیراز از نظر کیفیت و اصول کار در سطح بسیار بالایی قرار دارند و شایسته حمایت هستند. این استاد خاتم سازی در انتها خاطرنشان کرد: خاتم شیراز از گذشته تا امروز درجه یک بوده و با حمایت مناسب همچنان در جایگاه نخست خواهد ماند. جوانان امروز با دقت، اصول و عشق کار می کنند و کیفیت آثارشان روزبه روز بهتر می شود.
خاتم سازی یک هنر اصیل ایرانی است
محمدحسین غلامی، استاد جوان خاتم ساز شیراز در گفتگو با گزارشگر مهر درباره ی آغاز مسیر هنری خود اظهار داشت: از ۱۰ سالگی نزد پدرم، استاد جلال غلامی، خاتم سازی را فرا گرفتم. پدرم هم این هنر را از استادان قدیمی خانواده آموخته بودند. وی با اشاره به اصالت و قدمت این هنر افزود: خاتم سازی یک هنر اصیل ایرانی است که ریشه دارترین نمونه های آن در شیراز شکل گرفته و آثار نفیسی از گذشته تا امروز به یادگار مانده است.
آموزش جوانان و همکاری با خیریه ها
این هنرمند شیرازی بخش دیگری از فعالیتهای خودرا به آموزش جوانان اختصاص داده و می گوید: با چند خیریه در سطح شیراز همکاری می کنم. جوانانی بالای ۱۸ سال در این دوره ها خاتم پیچی و خاتم چسبانی را یاد می گیرند و بعد از آموزش، در آزمون های سازمان صنایع دستی و فنی وحرفه ای شرکت می کنند و مهارت رسمی دریافت می کنند. خیلی از آنها بعد از دریافت گواهی، کارگاه خانگی راه اندازی می کنند. وی هدف از این کارها را جذب جوانان به هنر اصیل خاتم و ایجاد مسیر اشتغال مطرح کرد و اضافه کرد: اگر زیرساخت فروش فراهم گردد، این جوانان با انگیزه بیشتری وارد عرصه می شوند.
مشکل مشترک صنایع دستی نبود بازار فروش دائمی محصولات است
غلامی در ادامه مهم ترین مشکل تمام رشته های صنایع دستی همچون خاتم، منبت، معرق، پیکرتراشی و گلیم را نبود بازار فروش پایدار دانست و اظهار داشت: تقاضا داریم از استاندار فارس، شهردار شیراز و اداره میراث فرهنگی که برای ایجاد یک بازارچه ثابت صنایع دستی اقدام نمایند، چنین بازاری می تواند محل مراجعه مردم و گردشگران باشد و محصولات هنرمندان شیرازی را به فروش برساند. بزرگ ترین آرزوی هنرمند، داشتن بازاری برای عرضه آثارش است.
حضور در پروژه های مهم مذهبی عتبات عالیات
این هنرمند خاتم ساز شیرازی به قسمتی از آثار خود در همکاری با پدرش اشاره نمود و اظهار داشت: در ساخت و مرمت آثار مختلف در عتبات عالیات مشارکت داشته ام. همچون دو صندوق مطهر امامین جوادین در کاظمین، صندوقی که روی سنگ قبر مطهر در خیمه گاه امام سجاد در کربلا نصب شده، دو درِ حرم حضرت ابوالفضل العباس، سقف شهدای ۷۲ تن در جوار ضریح امام حسین ضد السلام و درب های معرق کاری شده حرم امام موسی کاظم و امام جواد ضد السلام. غلامی در انتها با تکیه بر اهمیت فروتنی در راه هنر اظهار داشت: با وجود سال ها تجربه، هنوز خودم را شاگرد می دانم و هر روز از هنرمندان این رشته درس می گیرم.
منبع: asarnews.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب