تخریب تاریخی میدان عتیق میراث سلجوقی اصفهان زیر سایه پروژه های عمرانی
آثارنیوز: بنا به صحبت کارشناسان بخش های مهم و لایه های باستانی میدان عتیق اصفهان در طول قرن ها با خیابان کشی ها و پروژه های عمرانی تخریب شده و هویت تاریخی شهر در خطر است.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها-کوروش دیباج: میدان عتیق یا همان میدان امام علی (ع) در قلب اصفهان، یکی از قدیمی ترین و تاثیرگذارترین فضاهای شهری این شهر است؛ محلی که از روزگاری که مرکزیت سیاسی و حکومتی سلجوقیان را در خود جای داده بود، تا دوران قاجار و پهلوی که با خیابان کشی ها و مداخلات شهری مختلف بخش های قابل توجهی از آن دگرگون شد، راوی لایه های تاریخی و فرهنگی متنوعی است. اهمیت این میدان تنها در مجاورت آن با مسجد جامع و قرار گرفتن در محدوده ثبت جهانی یونسکو خلاصه نمی گردد، بلکه به سبب نقش تعیین کننده آن در تشکیل هویت تاریخی شهر، همواره مورد توجه معماران، مرمت گران و فعالان میراث فرهنگی بوده است.
ویژه برنامه تلویزیونی «اصفهان مان» که از شبکه چهار سیما پخش گردید، فرصتی فراهم آورد تا وضعیت کنونی میدان عتیق و بافت پیرامون مسجد جامع از نظر کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی بررسی شود. در این برنامه، وحید آقایی، معمار و کنشگر میراث فرهنگی، به تحلیل جایگاه تاریخی و چالش های حفاظتی این میدان پرداخت و محدثه انصاری، مرمتگر و دبیر سازمان مردم نهاد «همبود»، با مرور تحولات کالبدی و تاریخی میدان، از تخریب لایه های باستانی و اثرات پروژه های عمرانی بر هویت این فضا سخن گفت. جزئیات بیشتر در رابطه با تحولات تاریخی، مداخلات شهری و نتایج آن، در ادامه این گزارش عرضه می شود.
بخشی از تاریخ اصفهان در داستانهای عمومی مغفول مانده است
وحید آقایی، معمار و کنشگر میراث فرهنگیبا اشاره به جایگاه تاریخی میدان عتیق و مسجد جامع اصفهان اظهار داشت: اصفهان شهری است که در ادوار مختلف تاریخ همواره نقشی برجسته داشته و در دوره سلجوقی پایتخت این قلمرو محسوب می شده است.
وی اضافه کرد: ما حالا در نقطه ای ایستاده ایم که حاکم نشین و مرکز حکومتی اصفهان در عصر سلجوقی بوده است. مسجد جامع اصفهان در همین محدوده واقع شده و میدان کهنه که بعد از تشکیل میدان نقش جهان این عنوان را دریافت کرد، قسمتی از همان مرکزیت تاریخی است.
این معمار و کنشگر میراث فرهنگی تاکید کرد: قسمتی از تاریخ اصفهان در داستانهای عمومی مغفول مانده است؛ همانند بخش های جنوبی شهر که به دوران پیشااسلامی بازمی گردد و مکان هایی همچون جی و سارویه، که جایگاهی مهم در تشکیل اصفهان داشته اند، اما کمتر در داستانهای تاریخی مورد توجه قرار گرفته اند.
تخریب بافت باارزش تاریخی ارمغان فقدان نگاه حفاظتی به میدان عتیق
وی ضمن اشاره به موقعیت کنونی میدان عتیق افزود ما حالا پشت گنبد نظام الملک ایستاده ایم؛ جایی که در حریم مسجد جامع اصفهان و عرصه ثبت جهانی یونسکو قرار دارد. خانه ها و بلوک هایی که در این محدوده یا تخریب شده اند، یا بصورت رها شده باقیمانده اند، و یا همانند بخش مقبره علامه مجلسی گرفتار ویرانی گشته اند، همگی قسمتی از این بافت باارزش تاریخی هستند که نیازمند توجه جدی و برنامه ریزی اصولی اند.
آقایی اشاره کرد: شرایط کنونی میدان عتیق و اطراف مسجد جامع اصفهان گویای این حقیقت است که بدون نگاه دقیق و برنامه ریزی شده، هویت تاریخی و فرهنگی این بخش از شهر به مرور گرفتار صدمه های جبران ناپذیر خواهد شد و ضروریست سیاستهای حفاظتی و مرمتی منطبق بر ارزش های اصیل معماری و بافت تاریخی اصفهان تدوین و اجرایی شود.
لایه های تاریخی میدان عتیق در جریان طرح های عمرانی تخریب شد
محدثه انصاری، مرمتگر و دبیر سازمان مردم نهاد همبود ضمن اشاره به جایگاه تاریخی میدان امام علی، معروف به میدان عتیق، بیان نمود: بخش قابل توجهی از لایه های تاریخی این میدان در جریان طرح های عمرانی مختلف طی سده های اخیر از بین رفته است.
وی اظهار داشت: میدان امام علی در گذشته، تا قبل از راه اندازی میدان نقش جهان در دوره صفوی، مرکز اصلی شهر اصفهان بوده است و بعد از آن مداخلات مختلفی در حوزه این میدان شروع شد. وی توضیح داد که در دوره قاجار دیگر نامی از میدان عتیق بعنوان یک میدان شهری در نوشته های سیاحان دیده نمی گردد، چون که عرصه میدان با ساخت وسازهای گسترده اشغال شده بود.
این مرمتگر با تشریح روند تحولات معماری و کالبدی میدان عتیق در دوران معاصر اظهار داشت: در دوره پهلوی اول خیابان کشی های جدید از عرصه میدان و کنار مسجد جامع عبور داده شد و در پهلوی دوم هم خیابان عبدالرزاق بصورت عمود بر آن راه اندازی شد. بگفته او، این اقدامات باعث تخریب بخش قابل توجهی از جداره های تاریخی میدان گردید و در ادامه نماسازی های دوره پهلوی در محدوده فلکه میدان، ماهیت تاریخی آنرا بالاتر از پیش تحت تاثیر قرار داد.
وی تصریح کرد: در طرح های جامع قبل از انقلاب، محدوده میدان عتیق بعنوان مرکز سلجوقی شهر اصفهان به رسمیت شناخته نشد و برنامه ای مشخص برای آن تعریف نگردید.
لزوم بازخوانی جایگاه تاریخی میدان عتیق
انصاری اضافه کرد: بعد از انقلاب و در طرح جامع جدید اصفهان، ایده پیاده راه شدن میدان امام علی عنوان شد تا هویت تاریخی میدان بازآفرینی گردد. اما اجرای پروژه زیرگذر در این محدوده سبب شد حجم زیادی از لایه های باستان شناختی و آثار تاریخی زیر میدان تخریب شود.
وی اشاره کرد: حالا میدان امام علی با وجود همه این مداخلات همچنان بعنوان یکی از مهم ترین فضاهای شهری اصفهان باقیمانده و بازخوانی جایگاه تاریخی آن می تواند نقش تعیین کننده ای در هویت بخشی به بافت تاریخی این شهر ایفا کند.
حال چه باید کرد؟
از صحبت کارشناسان می توان این استنباط را کرد که تحولات تاریخی و کالبدی میدان عتیق نشان داده است که این عرصه از مرکزیت سیاسی و اجتماعی اصفهان در دوره های گذشته برخوردار بوده و در گذر زمان با مداخلات شهری، خیابان کشی ها و پروژه های عمرانی، بخش های باارزش و لایه های تاریخی آن بشدت تخریب شده است. این روند بیان کننده آن است که بدون تدوین و اجرای سیاستهای حفاظتی و مرمتی منسجم و هماهنگ با ارزش های اصیل معماری و بافت تاریخی، هویت فرهنگی و تاریخی میدان و محوطه پیرامون مسجد جامع در معرض صدمه های جبران ناپذیر قرار دارد. اهمیت بازخوانی جایگاه تاریخی میدان و محافظت از لایه های باستانی آن، یک لزوم جدی برای احیای هویت شهری و تقویت پیوند میان میراث ملموس و هویت معاصر شهر اصفهان است و می تواند مبنای سیاستگذاری و تصمیم گیری های آینده در حوزه مدیریت بافت های تاریخی قرار گیرد
منبع: آثارنیوز
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب