بازخوانی چهره فراموش شده اصفهان از دل آرشیوهای خاموش
به گزارش آثارنیوز، نمایشگاه اصفهان کهن در آینه تصویر سومین بخش از پروژه موزه ای موزه معماری و خلاقیت است که به بازخوانی روایتهای تصویری اصفهان اختصاص یافته است.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها-کوروش دیباج: در سالهای پایانی سده نوزدهم، زمانیکه دوربین عکاسی هنوز رسانه ای نوپا و نادر در شرق محسوب می شد، ارنست هولتسر، مهندس تلگراف آلمانی، با نگاهی ژرف و عاری از جهانگردی صرف، تصویری بی واسطه از زندگی و معماری شهری اصفهان را ثبت نمود. مجموعه ای که او از شهر درحال گذار قاجاری به یادگار گذاشت، امروزه از مهم ترین اسناد تصویری بافت تاریخی، مناسبات زیستی و سیمای فرهنگی این شهر به شمار می رود؛ تصاویری که در آنها مردم و معماری، به جای آن که جدا از هم تصویر شوند، در کنار هم دیده می شوند و مفهوم «شهر» را در شکل انسانی آن به نمایش می گذارند.
این عکس ها که سال ها در آرشیوهای شخصی و پژوهشی در اروپا پنهان مانده بودند، در دهه های اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته اند. با این وجود، کمتر نمایشگاهی در ایران با تمرکز پژوهشی و هدف گذاری فرهنگی مشخص به معرفی این آثار پرداخته است. نمایشگاه «اصفهان کهن در آینه تصویر» که از ۲۳ تیرماه تا سوم مرداد در موزه معماری و خلاقیت خانه صفوی برپا شده، تلاش دارد تا ضمن نمایش بخشی از این گنجینه تصویری، خوانشی نو از اصفهان در دوره قاجار عرضه دهد؛ خوانشی که نه تنها معمارانه، که مردم نگارانه، هنری و تاریخی است.
در گفتگوی پیش رو، با شیما معینیان، گردآورنده و کیوریتور این نمایشگاه، در رابطه با شیوه گزینش آثار، نگاه تحلیلی به عکس ها، چالش های پژوهشی و اهمیت بازنمایی تاریخ تصویری اصفهان از منظر یک روایت بصری اصیل صحبت کرده ایم.
لطفاً برای شروع، خودتان را معرفی کنید و کمی در رابطه با سابقه فعالیت هایتان در حوزه هنر و نمایشگاه گردانی بفرمایید.
من شیما معینیان هستم، هنرمند و گردآورنده نمایشگاه های هنری، بخصوص در حوزه تاریخ و هنر اصفهان. تا امروز در چند نمایشگاه گروهی شرکت کرده ام و چند پروژه نمایشگاهی را هم خودم به تنهایی یا به شکل تیمی برگزار کرده ام. تمرکز اصلی من بر نمایش آثاری است که به شکلی به تاریخ و فرهنگ تصویری اصفهان مربوط می شوند؛ چه نقاشی و چه تصاویر مستند تاریخی. به طور عمده مدیریت هنری پروژه ها را هم بر عهده دارم.
نمایشگاه فعلی «اصفهان کهن در آینه تصویر» در واقع سومین پارت از یک پروژه موزه ای است. لطفاً در رابطه با روند این پروژه بیشتر توضیح بدهید.
بله، این نمایشگاه ادامه یک مسیر پژوهشی و نمایشگاهی در موزه معماری و خلاقیت صفوی است که با هدف بازخوانی تصویر تاریخی اصفهان طراحی شده. نخستین پارت آن به نقاشی هایی اختصاص داشت که از دوره صفوی به بعد، از بناها و فضای شهری اصفهان کشیده شده بودند. بعدتر، نمایشگاهی داشتیم با تأکید بر سفرنامه نویسان اروپایی؛ چهار سفرنامه مهم، که من آثار سه نفرشان را گردآوری و تحلیل کردم و در کنار آنها نشست های پژوهشی هم برگزار کردیم. حالا در این سومین بخش، سراغ تصاویر تاریخی رفته ایم، بخصوص آرشیوی کم تر دیده شده از ارنست هولتسر که نه فقط معماری، بلکه مردم و زندگی روزمره اصفهان قاجاری را ثبت کرده است.
آثار این نمایشگاه مشخصاً از کدام بخش آرشیو هولتسر انتخاب شده اند و با چه معیاری گزینش شدند؟
در میان بیشتر از ۳۰۰ عکس شناخته شده ای که از هولتسر باقیمانده، من حدود ۲۲ عکس را برای این نمایشگاه انتخاب کردم. انتخاب ها بر مبنای سه محور انجام شد: نخست، تصاویری که چهره معماری اصفهان را در ۱۵۰ سال پیش نشان می دهند، با زاویه هایی دقیق و جزئیاتی ارزشمند؛ دوم، تصاویری که فرهنگ پوشش و سبک زندگی مردم را منعکس می کنند؛ و سوم، تصاویری که به چهره های مهم دوره قاجار و ارتباطات اجتماعی آن زمان می پردازند. نکته مهم اینجاست که برخلاف خیلی از عکاسان آن دوران، هولتسر همیشه انسان را در کنار معماری می بیند. در عکس هایش مردم حذف نشده اند، بلکه بخشی از ساختارند.
این عکس ها از نظر فنی چطور عرضه شده اند؟ نمایش آنها با چه ابعادی و چه چیدمانی در نگارخانه انجام گرفته است؟
در نمایشگاه، ۲۲ عکس منتخب در قاب هایی با ابعاد ۵۰ در ۵۰ سانتی متر به نمایش درآمده اند. چیدمان گرافیکی هر قاب بگونه ای طراحی شده که اطلاعات لازم در کنار تصویر دیده شود: این که عکس متعلق به چه موضوعی است، در کدام دوره گرفته شده، چه فرد یا بنایی در آن دیده می شود، و چه روایت تاریخی دارد. در کنار برخی عکس ها، متنی کوتاه هم آمده که پیوند میان آن تصویر با بافت فرهنگی یا معماری اصفهان را برجسته تر می کند.
آیا روی عکس ها پردازش یا کار پژوهشی خاصی انجام داده اید؟ چه چیزی این نمایشگاه را از نمایش های مشابه در فضای اینترنت یا دیگر نگارخانه ها متمایز می کند؟
بله، اتفاقاً این نکته یکی از بخش های کلیدی پروژه ما بود. تصاویر هولتسر در جاهای مختلف دیده شده اند، از کتاب ها گرفته تا فضای مجازی. اما اطلاعات دقیق، تاریخی و تحلیلی در رابطه با این عکس ها کمتر در دسترس عموم بوده است. ما تلاش کردیم در این نمایشگاه با بررسی آرشیوهای متنی و تصویری، اطلاعات عمیق تری در رابطه با هر عکس به مخاطب عرضه نماییم. همچون این که افراد حاضر در تصویر که بودند، در چه موقعیت تاریخی قرار داشتند، یا حتی زندگی شخصی خود هولتسر چطور بر انتخاب سوژه هایش تاثیر گذاشته. مثلا او با یک زن ارمنی ازدواج کرده بود و تصاویر زیادی از مراسم مذهبی ارامنه و زندگی اجتماعی شان در جلفا گرفته، که کمتر دیده شده اند.
یعنی نمایشگاه صرفا تصویری نیست و با یک پشتوانه تحلیلی همراه است؟
دقیقاً. این نمایشگاه تنها به نمایش عکس ها بسنده نمی نماید. همانند دو بخش قبلی این پروژه، یک نشست تخصصی هم در برنامه داریم که در آن عکس ها از منظر تاریخ، معماری، عکاسی و جامعه شناسی مورد تحلیل قرار می گیرند. خیلی از تصاویری که در نشست معرفی خواهند شد، در خود نمایشگاه به علت محدودیت فضا قابل عرضه نیستند. ما می خواهیم مخاطب نه فقط تماشاچی، بلکه مشارکت کننده در خوانش بصری تاریخ باشد.
با چه چالش هایی در فرآیند گردآوری و اجرای این نمایشگاه مواجه شدید؟
چالش اصلی ما، کمبود اطلاعات دقیق و پراکندگی منابع بود. برخی عکس ها با اطلاعات نادرست در منابع انتشار یافته اند. در مواردی، تصاویری از شخصیت های مهم دوره قاجار موجود بود، ولی هیچ اطلاعاتی از آنها در منابع داخلی نبود. حتی در رابطه با هولتسر، خانه ای که به نام وی در جلفا ثبت شده، هیچ سند رسمی یا محتوای تاریخی ای در اختیار ما قرار نگرفت. گویی تاریخ تصویری مان را فراموش کرده ایم. در واقع این پروژه تلاشی است برای ترمیم این فراموشی.
نمایشگاه در چه زمانی و کجا برگزار می شود؟ و آیا برنامه های جنبی دیگری هم درنظر گرفته اید؟
نمایشگاه از ۲۳ تیرماه در نگارخانه موزه معماری و خلاقیت صفوی شروع شده و به علت استقبال خوب مخاطبان تا سوم مردادماه تمدید شده است. بازدید از نمایشگاه در ساعات مختلف روز، از بامداد تا ساعت ۹ شب امکانپذیر است. نشست تخصصی تحلیل عکس ها هم در همین بازه برگزار می شود، که زمان دقیق آن از راه رسانه های رسمی اعلام می شود. خوشبختانه فضای نگارخانه باز است و محدودیت زمانی خاصی برای بازدید وجود ندارد.
و در نهایت، اگر بخواهید در یک جمله هدف اصلی این پروژه را تعریف کنید، چه می گوئید؟
هدف ما اینست که چهره تاریخی اصفهان را نه از روی روایتهای شفاهی یا بازسازی های نو، بلکه از دل مستندترین منابع تصویری، یعنی تصاویر کم نظیر ارنست هولتسر، بازخوانی نماییم. این عکس ها، تاریخ را بدون واسطه بازگو می کنند؛ همان گونه که بوده اند، نه آن گونه که امروز می خواهیم به یاد بیاوریم.
منبع: asarnews.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب