یك خراسان پژوه پاسخ داد
آیین های نوروز حرم رضوی در سالهای دور چگونه بوده است؟
آثارنیوز: خراسان رضوی یک خراسان پژوه با اعلان اینکه برخی از آیین های گذشته حرم مطهر رضوی منسوخ یا کمرنگ شده اند، تعدادی از آیین های گذشته حرم مطهر رضوی و مشهدی ها در روزهای نوروز را تشریح نمود.
رضا سلیمان نوری در گفت و گو با ایسنا درباب آیین های نوروزی در حرم مطهر رضوی اظهار نمود: هر سال با فرا رسیدن نوروز موجی از رسوم و آیین های در آستانه فراموشی زنده می شود. رسم هایی که هر چند تنها یک دفعه در سال اجرائی می شود اما اهمیتی بسیار برای ایرانیان دارد. تعدادی از این رسوم ریشه در ادیان جامعه، برخی نشات گرفته از گستره جغرافیایی آن و دسته ای هم سرچشمه ای چندگانه دارد.
وی افزود: اهالی قدیم مشهد نیز خرده فرهنگ نوروزی خاصی دارند که اغلب آن با حرم مطهر رضوی پیوند خورده است. در گذشته چند آیین قدیمی در ساعات نزدیک به تحویل سال وجود داشت که متاسفانه هم اکنون بسیار کمرنگ شده و فقط نزد خاندان های قدیم مشهدی اجرا می شود. برمبنای یکی از آن هر چند مشهدی های اصیل برای سفره هفت سین همچون تمام ساکنان فلات ایران اهمیت ویژه ای قائل هستند اما این سفره هنگام تحویل سال نو اختصاص به کودکان نابالغ و زنان خانواده داشته و مردان خانواده مکانی بهتر از پای این سفره برای تحویل سال می شناسند که آن مکان جایی جز صحن و بارگاه ملک پاسبان امام رضا(ع) نیست.
رئیس هیات مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان افزود: بر طبق این سنت کهن مردان خانواده های قدیمی مشهد حتی پسران نورس خانواده ساعاتی چند به شروع سال، خانه را ترک و در صحن و بارگاه امام هشتم (ع)تجمع می کنند تا سال را خدمت آن حضرت تحویل کنند. به عبارت بهتر بر طبق این رسم کهن هنگام تحویل سال در هر ساعتی از شبانه روز که باشد در کنار سفره هفت سین مشهدی های قدیمی کسی جز زنان، کودکان نابالغ و از کار افتادگان حاضر نیست. این مردان در راه رفتن به حرم، ادعیه ای مانند امین الله یا آیات مختلف قرآن را زمزمه می کنند تا در خود برای لحظه تحویل سال حالت معنوی ایجاد کنند.
وی افزود: مردان مشهدی قدیم هنگام بازگشت از حرم، سبزی یا نان می خرند و سپس به خانه می روند، همین طور مردان برمبنای نان آوری یعنی ابتدا پدر خانواده و سپس فرزندان پسر به ترتیب سن به خانه وارد می شوند.
عیدی گرفتن از امام رضا(ع) یکی از آیین های کهن نوروزی مردم مشهد بوده است
این خراسان پژوه در ادامه به یک آیین زیبا اما حدودا منسوخ شده مشهدی ها در لحظات اولین بعد از تحویل سال در مجموعه حرم مطهر رضوی اشاره نمود و اظهار داشت: یکی دیگر از بخش های آیین کهن نوروزی مردم مشهد گرفتن عیدی از حضرت رضا(ع) است. مشهدی های قدیم برای تحقق این امر از چند روز پیش از سال نو تا دقایق و لحظات پیش از تحویل سال به هنگام عبور از اطراف چهارحوض قرار گرفته در چهارگوشه سقاخانه اسماعیل طلای صحن عتیق یا انقلاب و همین طور حوض بزرگ صحن نو یا آزادی سکه های پول خرد موجود در جیب خودرا درون حوض ها می ریختند. این پول ها تا لحظه تحویل سال نو در کف حوض قرار داشت و کسی به آنها دست نمی زد، اما بمحض اعلام ورود به سال جدید همگان برای رسیدن به یکی از این سکه ها به تکاپو می افتادند. مشهدی های قدیم این سکه های افتاده در حوض را عیدی امام رضا(ع) می دانستند.
سلیمان نوری اضافه کرد: نکته مهم این که سکه ها از آب گرفته شده قرب ویژه ای در نزد مردم داشت به نحوی که تلاش می کردند آنها را تا آخر سال بعنوان برکت جیب همراه خود داشته باشند. ناگفته نماند که در سالهای اخیر با حذف حوض های اطراف سقاخانه صحن انقلاب، حوض صحن آزادی یگانه محل دریافت عیدی از امام رضا(ع) شده است.
وی افزود: همین طور بطور معمول در روز اول عید مردم مشهد به زیارت امام رضا(ع) آمده و بعد از آن هم به زیارت اهل قبور می پردازند.
نواختن آهنگ تحویل سال در نقاره خانه بمنظور بشارت سال جدید
رضا سلیمان نوری اضافه کرد: خود تحویل سال نو در بارگاه امام هشتم(ع) نیز دارای آیین های خاصی است که در نوع خود بی نظیر است. یکی از با اهمیت ترین آیین ها، نواختن آهنگ تحویل سال از نقارخانه حضرتی بمنظور اعلام بشارت تحویل سال است. دیگر آیین این مراسم که چند سالی است بصورت نیم بند اجرا می شود، خاموش و روشن کردن تمامی چراغ های مجموعه حرم رضوی در لحظه تحویل سال است. در سالیان نه چندان دور درست در ثانیه تحویل سال کل چراغ های حرم مطهر خاموش و با تحویل سال روشن می شد. بدین سان افرادی که مشکل شنوایی داشتند، بواسطه خاموش و روشن شدن چراغ ها متوجه سال تحویل می شدند. در صورتیکه امروزه تنها چراغ های اطراف بقعه متبرکه برای لحظاتی خاموش و روشن می شود.
وی افزود: این لحظه در سال هایی که تحویل سال در ساعات شب قرار می گرفت از شکوه ویژه ای برخوردار بود به نحوی که پس از یک تاریکی مطلق و همزمان با شروع سال جدید روشنی طلوع می کرد. البته این رسم در سال هایی که نوروز با محرم و صفر همزمان می شد یا سال تحویل با وقوع مصیبتی بر اهل بیت(ع)متقارن بود، اجرا نمی شد. هم اکنون نیز این رسم بصورت محدود و در داخل رواق مشرف به ضریح مقدس اجرا می شود.
سلیمان نوری عنوان کرد: همچون آیین های رسمی لحظه تحویل سال در حرم مطهر رضوی نیز می توان به خواندن ادعیه و مناجات و سخنرانی ها در داخل حرم مطهر اشاره نمود. ازحدود سه دهه تا پیش از شیوع ویروس کرونا نیز سخنرانی رهبری در حرم مطهر رضوی برگزار می شده است. این مساله قابل توجه است که در هیچ دوره زمانی دیگری شخص اول کشور در ابتدای سال و در حرم مطهر حضور نداشته و برنامه سال را از این طریق اعلام نکرده است.
رئیس هیات مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان اشاره کرد: نقاره زنی نیز به جز در سال هایی که عید نوروز مقارن با عزاداری، شهادت و وفات معصومین بوده است، از دیگر آیین های هنگام سال تحویل در حرم مطهر رضوی است. نقاره بطور معمول روزانه دوبار پیش از طلوع آفتاب و برای اعلام طلوع و غروب آفتاب نواخته می شود. در اعیاد مذهبی نیز بمنظور اعلام شادباش و بعد از غروب آفتاب نواخته می شود. همین طور اگر شفای فردی بطور رسمی اعلام گردد نقاره نواخته می شود و در نوروز نیز به همین شکل اتفاق می افتد.
سلیمان نوری اضافه کرد: نقاره زنی جایگاه ویژه ای دارد و در گذشته ۷ نفر به نقاره زنی می پرداختند. افرادی که نقاره می نوازند خادم رسمی حرم مطهر رضوی بوده و اغلب از خاندان اقوام شکوهی هستند و به صورتی افراد محدود و ویژه ای به این کار می پردازند. نقاره به وسیله دو ساز دهل و سورنا نواخته می شود.
منبع: asarnews.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب