قصه پر غصه بافت شهری اصفهان و چند پرسش از متولیان

قصه پر غصه بافت شهری اصفهان و چند پرسش از متولیان به گزارش آثارنیوز اصفهان شهر اصفهان علاوه بر دارا بودن بافت ها و بناهای مختلف با ارزش تاریخی، از نظر زیبایی، عملكرد، صلابت، استواری و استخوان بندی، یكی از برجسته ترین شهرهای ایران و جهان است؛ وظیفه‌ی ما چیست به جز حفظ آن؟



بنیان بافت شهری منحصر به فرد اصفهان در دوران صفویه ریخته شده و همچنان توانسته با وجود تیغ تیز تخریب ها سرپا بایستد، اما یکی از معضلات کنونی اصفهان، راه اندازی خیابان در بافت های تاریخی است که با برچسب حل معضل ترافیک توسط مسؤلان شهری انجام شده و تخریب خیلی از خانه های با ارزش تاریخی، تهی شدن بافت از ساکنین بومی، دو تکه کردن بافت، ساخت مجتمع های تجاری پرتراکم و ایجاد غشایی نفوذ ناپذیر را به دنبال داشته است.

در آذرماه سال ۱۳۹۵ فریدون اللهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان از تعیین حریم میدان نقش جهان با ۱۱۶ اثر تاریخی پیرامون آن اطلاع داد و اظهار داشت: «با وجود این که ۸۵ سال است میدان نقش جهان در فهرست آثار ملی اصفهان ثبت شده، هنوز حریم مشخصی نداشت و تا امروز به صورت موردی و سلیقه ای در مورد آن تصمیم گیری می شود و تا زمانی که حریم تعیین شده از جانب سازمان میراث فرهنگی به سازمان ها و دستگاههای دیگر ابلاغ نشود، هر سازمان و نهادی ازجمله شهرداری می تواند به صورت سلیقه ای و موردی تصمیم گیری کند.» جالب اینکه حالا که در میانه های سال ۹۹ هستیم هم هنوز ضوابط این حریم تعیین نشده است!

یکی از صدمه هایی که تعیین نشدن ضوابط حریم میدان نقش جهان داشت، خیز شهرداری برای راه اندازی گذر آقانجفی بود؛ گذری که به بهانه‌ی تأمین دسترسی محلی، با عنایت به مسدود کردن حرکت سواره روها به میدان نقش جهان از سمت خیابان حافظ و بی توجه به احیا و باززنده سازی بافت فرسوده در محدوده شرق میدان نقش جهان، بدون داشتن نگرش جامع به بافت قدیم شهری، ارزش های معنوی و اجتماعی نهفته در این بافت، انجام پژوهش و مطالعات منظم، تدوین طرح مرمتی و روان بخشی بافت، عرضه آلترناتیوها و مشورت با صاحب نظران در زمینه‌ی مرمت شهری اجرایی شد و تیغ تیز لودرها را به جان بناهای پرارزش این بافت کهن انداخت تا هر چه سر راهش بود خراب کند و خیابانی بسازد که شعارش ارتقای بافت و زندگی ساکنین آن است! تصمیم اشتباهی که در عمل تبدیل به یک مساله بزرگ شد و آبروی فرهنگی اصفهان را به حراج گذاشت.

«طرح گذر آقانجفی با اسناد بالادستی مغایرت اساسی دارد و علاوه بر تذکر به مسؤلان شهری و استانی، دستور توقف عملیات عمرانی در منطقه صادر شده تا بررسی های لازم و بیشتری در این مورد انجام شود». این بخشی از سخنان محمدسعید ایزدی، معاون سابق وزیر راه شهرسازی است که سال ۱۳۹۷ درباره‌ی گذر آقا نجفی بیان شده. هم چنین طبق مصوبه کمیسیون ماده پنج در تاریخ ۳۰ دی ۱۳۹۷، مقرر می­ شود که شهرداری اصفهان طرح ساماندهی در چارچوب طراحی شهری را با تاکید بر رویکرد مداخله حداقلی در بافت و انطباق با گذرهای موجود تهیه و بعد از تائید اداره کل میراث فرهنگی، جهت طی مراحل قانونی به شورایعالی معماری و شهرسازی ارسال نماید.

براساس گزارشی که در تاریخ یکم خرداد سال ۱۳۹۸ در رسانه ها انتشار یافته، باوجود دستور توقف پروژه آقا نجفی تا تعیین تکلیف آن در شورایعالی معماری و شهرسازی، شهرداری منطقه سه اصفهان، در ایام پایانی اردیبهشت ماه، باردیگر برای ساکنان به منظور آزادسازی پلاک های موجود در منطقه دعوت نامه کمیسیون معوض ارسال کرده و در آن قید می کند: «این طرح از اولویت اجرایی برخوردار می باشد. با عنایت به لزوم اجرایی طرح بدیهی است در صورت عدم حضور شما در جلسه، وفق مقررات اقدام خواهد شد.» و معاون میراث فرهنگی استان اصفهان هم در جواب هجوم دستگاههای خاکبرداری به گذر آقا نجفی پیش از تعیین تکلیف آن اظهار می کند: «امید می رود تا تمام مسؤلان مدیریت شهری، در انتظار رأی نهایی شورایعالی معماری و شهرسازی کشور شکیبایی کرده و از انجام هرگونه فعالیت پراکنده در این منطقه که عملا تأثیرات مستقیمی در روند رسیدگی به پرونده قضائی این مجموعه هم خواهد داشت، اکیدا اجتناب کنند.»

اما آیا دعوت به شکیبایی از سوی اداره کل میراث فرهنگی اصفهان که صیانت از آثار تاریخی و بافت های تاریخی شهر را بر عهده داشته و دارد، کافیست؟

قدرت الله نوروزی، شهردار اصفهان هم سال ۱۳۹۸ در گفت و گویی اظهار می کند: «منتظریم این طرح تعیین تکلیف شود، اما به علت حساسیت های میراثی، درصدد هستیم پس از رفع مسائل، خواسته مردمی در مورد ساماندهی این گذر هم پیگیری شود.»

اکنون که شورایعالی شهرسازی و معماری کشور در سال ۱۳۹۹ با ادامه‌ی ساخت گذرآقانجفی مخالفت کرده، علیرضا نصراصفهانی، رئیس شورای شهر اصفهان این رأی را غیرمنصفانه خوانده و گفته: «چهار رکن تصمیم گیری در این خصوص استانداری، مدیریت شهری و ادارات کل راه شهرسازی و میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری اصفهان هستند که در مورد صیانت از این میراث به اندازه مسؤلان کشوری و فعالان میراث فرهنگی دلواپسی دارند. آنچه پیش از این در گذر معروف به آقانورالله نجفی رخ داده، زندگی و رفت و آمد ساکنان را مختل کرده و ابلاغیه وزارت راه و شهرسازی این مشکلات را افزایش خواهد داد، ازاین رو باید این وزارتخانه به مسؤلان اصفهان در این خصوص پاسخ داده و استاندار هم دستور پیگیری جدی این مورد را دهد. دوستداران میراث فرهنگی هم در این خصوص نگرانی نداشته باشند و مدیریت شهری را برای حفاظت از میراث فرهنگی اصفهان در کنار خود ببینند.»

و این سوالاتی است که حالا باید از مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، شهردار و رئیس شورای شهر اصفهان، پرسیده شود:

چند سال زمان برای تعیین ضوابط حریم میدان نقش جهان لازم است؟ آیا از زمان روی کار آمدن شما تا به امروز که حدود هفت سال از آن گذشته زمان کافی برای تعیین حریم میدان نقش جهان پدید نیامده؟

چرا طبق مصوبه کمیسیون ماده پنج سال ۱۳۹۷، طرح ساماندهی را برای ارسال به شورایعالی معماری و شهرسازی نه تنها تهیه نکردید بلکه به آزادسازی و خاکبرداری ادامه داده و در جواب مطبوعات و افکار عمومی اظهار کردید منتظر نظر شورایعالی معماری و شهرسازی هستیم؟ مگر نگفته بودید خواسته های مردم در ساخت گذر پیگیری می شود؟

اگر طبق گفته خودتان چهار رکن تصمیم گیری در این خصوص استانداری، مدیریت شهری و ادارات کل راه شهرسازی و میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری اصفهان هستند، پس چرا تابحال منتظر تعیین تکلیف شورایعالی بوده اید؟ این تخریب بافت و از بین بردن منظر بافت تاریخی میدان نقش جهان و صدمه رساندن به زیست اهالی آن قسمت از بافت، نشان دلواپسی شما و همکارانتان است؟

بگویید چرا معتقدید ابلاغیه وزارت راه و شهرسازی در مورد توقف گذر مشکلات مردم ساکن در بافت را افزایش خواهد داد؟ وقتی ابلاغیه می گوید به سرعت طرح ساماندهی را تهیه و نسبت به مرمت و ساماندهی بافت اقدام کنید و هرگونه تخریب جدید ممنوع می باشد، شما از مشکل چه کسانی حرف می زنید؟

مسئولان اصفهان کافی است کمی از وقت خویش را به جستجوی کوتاهی در اینترنت در مورد مواجهه‌ی سایر کشورهای دارای بافت های پرارزش تاریخی اختصاص دهند تا متوجه شوند که رفتار آن کشورها در مورد برخورد با آثار و بافت های تاریخی شهرهایشان چگونه است. بعنوان مثال شهر پراگ که از لحاظ قدمت و ارزش بافت با شهرهایی مانند اصفهان و شیراز قابل مقایسه است، دارای قوانین بسیار سختی در صیانت از آثار تاریخی است: رعایت اصل یکپارچگی و مصالح در ساخت و سازهای جدید (در صورت نیاز) و تنها در صورت داشتن ظاهری شبیه سایر بناهای قدیمی، محدودیت شدید ارتفاع، پیشگیری از هرگونه تخریب، تردد محدود و کنترل شده‌ی اتومبیل ­ها به جز امداد رسان ها و ایجاد بهترین موزه ها و محل های برگزاری کنسرت متناسب با بافت تاریخی...



مسئولانی که می گویند دلواپس اصفهان هستند، اما اینجا بافت های تاریخی را به تیغ لودرها می­ سپارند و برای ساخت مجتمع های تجاری، هتل های مرتفع، ایجاد خیابان و گذر و... در دل بافت های بی نظیر تاریخی مجوز می دهند و شعارشان هم این است که به دنبال جذب گردشگرند!

تصاویر بافت پرارزش تاریخی اطراف میدان نقش جهان را مقایسه کنید با شهر پراگ، پاریس، رم، میلان و یا در همسایگی­ ایران استانبول، گرجستان و... و بگویید توریست رغبت به حضور در کدام شهر و کشور را دارد؟ ما جز چند خیابان زشت و مجتمع تجاری بی حاصل برای نسل آینده چه چیزی باقی گذاشته ایم؟

دلیل پافشاری مدیریت شهری اصفهان بر ساخت خیابان آقا نورالله نجفی و سهل انگاری اداره کل میراث فرهنگی استان طی تمام این سال ها سبب تاسف است و شوربختانه هیچگونه پیگیری برای مجازات متخلفان و جبران تخریب های گذشته دیده نمی گردد. حالا که شورایعالی شهرسازی و معماری دستور رسیدگی فوری داده، هیچگونه فراخوانی جهت بررسی نظر کارشناسان منتشر نشده و بیم آن می رود که این گذر همچنان در لجبازی و عدم هماهنگی بین نهادها بلاتکلیف بماند. این قصه‌ی پرغصه‌ی بافت شهری اصفهان است؛ شهری که نیمه‌ی جهانش می خوانند!

بی تعارف باید اظهار داشت که اگر نتوانیم بین نیازهای امروز شهری و بافت تاریخی و ارزش های و یادگارهای کهن ارتباط ایجاد نماییم نه گذشته ای وجود خواهد داشت و نه حال و آینده ای، چونکه مداخله در مراکز شهرهای تاریخی در حقیقت به معنای مداخله در هسته های اولیه‌ی شهر است و منجر نمی گردد مگر به ازهم گسیختگی و اضمحلال بافت تاریخی شهر.

یادداشت از: فریماه هوشیار، پژوهشگر و کارشناس ارشد مرمت ابنیه‌ی تاریخی




1399/08/19
23:20:49
5.0 / 5
1397
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
نظر شما در مورد این مطلب
نام:
ایمیل:
نظر:
سوال:
= ۳ بعلاوه ۳
خبرگزاری آثار تاریخی و گردشگری
asarnews.ir - حقوق مادی و معنوی سایت آثارنیوز محفوظ است

آثارنیوز

خبرگزاری آثار تاریخی و گردشگری