یادداشتی درباره تناقض آماری در صنایع دستی؛
تراژدی ارقام و مخمصه های صنایع دستی و فرش ایران
به گزارش آثارنیوز یك پژوهشگر صنایع دستی در یادداشتی نوشت: معاونت صنایع دستی و مركز ملی فرش برای موفق نشان دادن سیاست های خود، به آمارهای پرطمطراق نیاز دارند منتها باید دید ارقام كدامیك واقعی تر است.
به گزارش آثارنیوز به نقل از مهر، حجت اله مرادخانی، پژوهشگر هنر و مدرس دانشگاه در یادداشتی كه آنرا در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است نوشت: امروزه آمار به مثابه یك موضوع علمی، در كنار اعداد و ارقام و جداول مربوطه، شامل مفاهیم و روش هایی است كه در اغلب مطالعات و پژوهش مختلف یك لزوم مهم برای تجزیه و تحلیل داده ها به حساب می آید. حوزه های مختلف علم از مهندسی گرفته تا علوم پزشكی، بهداشت، مطالعات علوم اجتماعی و روانشناختی و حتی علوم پایه، همه و همه برای هرگونه سنجش، برنامه ریزی و سیاست گذاری احتمالی، آمار و روش های آنرا به كار می گیرند. اشاره به این نكته هم لازم است كه در این روندها، روش های آماری با این هدف به كار می روند كه آمارهای موجود تحت تأثیر داده های پرت قرار نگیرد و تجزیه تحلیل ها به خطا انجام نشود. پس آمارهای اصیل مبتنی بر روش های علمی گردآوری داده ها، نقش بسزایی در موفقیت برنامه ریزی و تصمیم سازی و تصمیم گیری های جوامع در راه توسعه دارند.
از جمله عرصه های مهم ایران در راه توسعه، خصوصاً توسعه اقتصادی و اجتماعی بی شك صنایع دستی و فرش دستباف است. حوزه هایی كه بخش مهمی از تولیدات صنایع فرهنگی ایران را به خود اختصاص داده و پیشینه آنها نشان داده كه در شرایط اوج، جایگاهی پر رنگ و تعیین كننده در صادرات غیر نفتی ایران داشته اند. اما در شرایطی فعلی این دو حوزه راهبردی چندان حال خوشی نداشته و با چالش های زیادی روبرو هستند. همچون چالش های این دو حوزه كه تأثیر زیادی بر مشكلات فعلی آنها دارد، ارائه آمارهای مبهم و سوال برانگیز است. آمارهایی كه بعضاً انتشار آنها معضلات زیادی در راه فعالان این دو حوزه مهم صنایع فرهنگی ایران به وجود آورده است. در اصالت بعضی از این آمارها شبه وجود دارد و گردآوری آنها مبتنی بر روش علمی نبوده و بطور شفاف درباره آنها اطلاع رسانی نمی گردد. بر همین مبنا است كه یكی از چالش های مهم صنایع دستی و فرش دستباف ایران كه تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم زیادی بر سیاست گذاری های و برنامه ریزی های این دو حوزه دارد، آمارهای موجود است. مقوله ای كه برای بازارسنجی و آینده پژوهی صادرات آنها و رشد ثابت آن بسیار اهمیت دارد.
در شرایط فعلی آمارهای مربوط به صادرات صنایع دستی و فرش دستباف، كه دو متولی مجزا دارند از طرف چند مرجع اعلام می شود و عددهای اعلام شده بعضاً دارای تناقضات و تعارض های زیادی هستند و در روندهای اجرایی تبدیل به یك تراژدی شده اند. از یك سو معاونت صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با استناد به آمارهای گمرك جمهوری اسلامی ایران آمارهایی را درباب میزان صادرات صنایع دستی به دیگر كشورها اعلام می كند. از طرف دیگر نیز مركز ملی فرش ایران آمارها و تحلیل های صادراتی خودرا مبتنی بر آمار گمرك جمهوری اسلامی ایران درباره صادرات فرش دستباف اعلام می دارد. در كنار این دو مرجع، سازمان توسعه تجارت ایران نیز بعنوان متولی صادرات غیر نفتی كشور، در گزارش های سالانه خود، مجموع صادرات فرش و صنایع دستی كه بطور رسمی از گمركات كشور به خارج صادر می شوند را اعلام می كند.
در نوشتار حاضر تناقض های موجود در بین آمارهای این سه نهاد با ارجاع به گزارش های رسمی اعلام شده شأن مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد. مسئله ای كه به نظر می آید عدم شفافیت آن یكی از چالش های اصلی مسیر برنامه ریزی های توسعه محور این عرصه است؛ كه هم رشد واقعی صادرات را با نوسان همراه ساخته و هم معضلات پیچیده ای در زمینه اشتغال و توسعه كارگاه های مربوطه به وجود می آورد. در ادامه بعنوان نمونه سه گزارش آماری مربوط به سال ۱۳۹۶ درباب صادرات فرش و صنایع دستی، شامل گزارش مركز ملی فرش، معاونت صنایع دستی و سازمان توسعه تجارت ایران آورده می شود و تناقضات سوال برانگیز آن مورد تحلیل قرار می گیرد.
مركز ملی فرش ایران آخرین گزارش رسمی خود از صادرات فرش دستباف ایران در سال ۱۳۹۶ را بر روی سایت خود قرار داده است. در این گزارش میزان صادرات فرش دستباف رقمی بالغ بر ۴۲۶.۶۲۲.۴۸۱ میلیون دلار اعلام شده است. كه طی آن بازه زمانی (سال ۱۳۹۶) فرش دستباف از ایران به مقصد ۷۲ كشور دنیا صادر شده كه در نتیجه آن، رقم صادراتی اشاره شده به دست آمده است.
معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی وزارت تازه تأسیس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بعنوان متولی حوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران با استناد به آمار رسمی گمرك جمهوری اسلامی ایران هر ساله در مقاطع مختلف میزان صادرات صنایع دستی ایران را اعلام می كند. در گزارش این معاونت در سال ۱۳۹۶ اقلام صادراتی ایران شامل مواردی از قبیل سفال و سرامیك، سنگ های قیمتی، آثار چوبی و دست بافته هایی مثل گلیم و زیلو و… اعلام شده است. رقم صادرات صنایع دستی ایران در سال ۱۳۹۶ از طرف معاونت صنایع دستی به میزان ۲۸۱.۴۰۱.۱۱۰ میلیون دلار اعلام شده است. مجموع این صادرات به ۲۰ كشور دنیا بوده كه بیشترین میزان آن به كشور عراق اختصاص داشته است.
در كنار این دو گزارش صادراتی، سازمان توسعه تجارت ایران بعنوان متولی اصلی صادرات غیر نفتی كشور هر ساله گزارشی مبسوط تحت عنوان " گزارش عملكرد تجارت خارجی كشور" منتشر می كند، كه مجموع صادرات فرش دستباف و صنایع دستی را در یك ردیف مجزا اعلام می دارد. این گزارش كه بر روی سایت سازمان توسعه تجارت ایران قرار دارد. در فصل صادرات و در بخش مربوط به صادرات غیرنفتی كشور، رقم ۴۶۵ میلیون دلار به ثبت رسیده است. بر این اساس مجموع صادرات صنایع دستی و فرش دستباف ایران در سال ۱۳۹۶ رقمی برابر با ۴۶۵ میلیون دلار بوده است.
حال باتوجه به این سه رقم صادرات در حوزه صنایع دستی و فرش دستباف، سوالات مختلفی به ذهن متبادر می شود كه در ادامه بیشتر به آنها خواهیم پرداخت.
اول اینكه برمبنای ارقام صادراتی اعلام شده از طرف معاونت صنایع دستی كشور و مركز ملی فرش ایران در مجموع میزان صادرات این دو حوزه در سال ۱۳۹۶ (كه ارقام آن در بالا ذكر شده است) برابر با ۷۰۸.۰۲۳.۵۹۱ میلیون دلار خواهد شد. حال این عدد با رقم اعلام شده از طرف سازمان توسعه تجارت ایران یعنی رقم ۴۶۵ میلیون دلار، حدوداً ۲۴۳ میلیون دلار اختلاف دارد. به عبارت دیگر مجموع رقم اعلامی از طرف معاونت صنایع دستی و مركز ملی فرش، ۲۴۳ میلیون دلار از عدد اعلام شده از طرف سازمان توسعه تجارت بعنوان متولی صادرات غیر نفتی كشور بیشتر است. این در شرایطی است كه هر سه نهاد گمرك جمهوری اسلامی را بعنوان مرجع آمار خود اعلام می كنند.
دوم اینكه وجود چنین تفاوت بارز و مدلول داری در ارقام صادراتی این دو حوزه چه علتی می تواند داشته باشد؟ چرا مسئولان معاونت صنایع دستی وزارتخانه تازه تأسیس میراث فرهنگی و نیز مركز ملی فرش رقم های صادراتی كه اعلام نموده اند به این اندازه بیشتر از آمار سازمان توسعه تجارت ایران است؟
سومین نكته این است كه كدام عدد بیان كننده واقعیت صادرات صنایع دستی و فرش دستباف ایران است؟ آیا ملاك را باید آمار سازمان توسعه تجارت قرار داد؟ یا به آمار معاونت صنایع دستی و مركز ملی فرش اتكا كرد؟ نكته ای كه البته باید بر آن اصرار كرد كه متولی صادرات غیر نفتی كشور سازمان توسعه تجارت بوده و این نهاد نفعی در افزایش یا كاهش میزان صادرات نداشته و صرفاً شرایط موجود را طی گزارش توصیف و منتشر نموده است. در صورتیكه هم معاونت صنایع دستی كشور و هم مركز ملی فرش ایران برای موفق نشان دادن برنامه ها و سیاست های اجرایی خود، به آمارهای پرطمطراق نیاز مبرم دارند. در نتیجه احتمالاً در این كورس رقابت تلاش كردند تا آمار بهتری و بالاتری اعلام كنند. اما باید دید كدام یك از این دو نهاد جانب انصاف را رعایت كرده و ارقامش به واقعیت نزدیك تر است.
چهارمین نكته به تأثیرات مخرب آمارسازی های بی حساب و كتاب بر روند توسعه صنایع دستی و فرش دستباف ایران دلالت دارد. یكی از آخرین چالش های ناشی از این آمارهای نجومی، پیشنهاد حذف معافیت مالیاتی كارگاه های فرش دستباف و صنایع دستی از طرف دفتر پژوهش سازمان امور مالیاتی كشور است كه مهر ماه ۱۳۹۸ ارائه شده است. هم اكنون این مساله یكی از مهمترین چالش های موجود در راه توسعه صنایع دستی و فرش دستباف ایران به حساب می آید. چالشی كه بر اثر آمارهای نجومی این دو نهاد به وجود آمده و آنها بعنوان متولی صنایع دستی و فرش دستباف جز ارسال نامه، به نظر می آید تا كنون اقدام قابل تأملی برای حل این مشكل صورت نداده اند.
باید گفت در سالی كه از طرف مقام معظم رهبری بعنوان سال پشتیبانی از تولید ملی نام گذاری شده است لازم است كه حداكثر توان دستگاه های اجرایی و نظارتی كشور در امتداد تحقق این شعار باشد. در این میان متولیان صنایع دستی و فرش دستباف ایران بعنوان یكی از مهمترین و هویتی ترین محصولات فرهنگی این مرز و بوم در روندهای حمایتی خود چندان پر رنگ عمل نكرده اند.
حتی اخیرا درباب جلوگیری از حذف معافیت مالیاتی كارگاه های صنایع دستی و فرش دستباف اقدام مؤثری تا به امروز صورت نداده اند. اقدامی كه مشابه آنرا از طرف سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت گرفت و با پیگیری جدی، به نتیجه مطلوب كه همانا حفظ معافیت مالیاتی هنرمندان سینمایی، تئاتر و تجسمی كشور است، منجر گردید. اما صنایع دستی و فرش دستباف ایران در مسیری پر از چاله های آماری، لنگ لنگان رو به آینده ای مبهم گام بر می دارد. در صورتیكه این حوزه فرهنگی و هویتی كه مصداق بارز تولید ملی است چنانچه با آگاهی و واقع گرایی مدیریت شود، قابلیت حل قسمتی از مشكلات معیشتی و اشتغال را در كشور به خوبی داراست.
منبع: آثارنیوز
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب